Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Karboni është një element kimik i tabelës periodike që ka simbolin C dhe numër atomik 6. Është një jometal tetravalentorë. Atomi i karbonit në përberjet me elemente të tjera ose me veten mund të shfaqet në tri forma hibridizimi si: sp³,sp² dhe sp.

Me ane te tyre karboni mund te lidhet respektivisht me 4,3 dhe 2 atome ku kendet jane afersisht 109° , 120° dhe 180°. Sipas simetrise te funksioneve molekulare komplekse te cifteve atomike qe marrin pjese ne lidhje, mund te formohen lidhje njfishe,dyfishe dhe trefishe. Karboni ka tre(ose kater) forma alotropike dhe nje forme ekzotike: Diamanti(hibridizim sp³, minerali me i forte qe njihet) Grafiti (hibridizim sp², nje nder substancat me te buta) Fuleriti (hibridizim sp², molekula nanometrike me siperfaqe prej grafiti) Karboni amorf (qe nuk eshte plotesisht alotrop) Karboni sp (forme ekzotike e cila per mometin merret vetem ne laborator nepermjet disa teknikave te sofistikuara fizike me breza molekulare supersonike) Karboni gjendet ne te gjithe jeten organike dhe eshte baza e kimise organike. Ky jometal mund te lidhet me veten dhe me shume elemente te tjere (formon mbi 10 milion perberje). Kur lidhet me oksigjenin formon dioksidin e karbonit i cili eshte jetesor per rritjen e bimeve. Me hidrogjenin formon hidrokarburet te cilat jane te domosdoshme per industrine. Me oksigjenin dhe hidrogjenin formon disa perberje mes te cilave acidet lyrore thelbesore per jetesen dhe esteret te cilat i japin shije shume frutave.

[redaktoni] Karakteristikat

Karboni eshte nje element i studjuar per shume arsye. Format e tij te ndryshme perfshijne nje nder me te butat(grafitin) dhe nje nder me te fortat(diamantin). Gjithashtu ka shume afrimitet per lidhjet kimike me te tjere atome te lehte,mes te cileve vetvetja, dhe permasat e tij te vogla e bejne te afte te formoje lidhje shumefishe

[redaktoni] Perdorimet

Karboni eshte nje perberes jetesor i te gjitha sistemeve te gjalla te njohura dhe pa te jeta qe ne njohim nuk do te ekzistonte. Perdorimi kryesor komercial i karbonin eshte ne forme hidrokarburesh, kryesisht lende djegese, gas metan dhe nafte. Nafta perdoret nga industria per te prodhuar mes te tjerash dhe benzinen neper rafineri nepermjet nje procesi distilues. Nafta eshte burim gjithashtu i materialit baze per shume substanca sintetike me emrin plastike. Perdorime te tjera:

• Izotopi 14C i zbuluar me 27 shkurt 1940 perdoret per te gjetur moshen e radiokarbonit.
• Grafiti perdoret per lapsat e vizatimit.

Diamantet perdoren per qellime zbukurimi por edhe si maja shpuese ne veprimtari qe shfrytezojne fortesine e tyre.

• Nje perqindje karboni i shtohet hekurit per te prodhuar celikun. Po me hekurin por ne nje perqindje me te larte prodhohet giza e cila eshte mjaft rezistente.
• Karboni perdoret neper centrale berthamore.
• Nje forme e karbonit mund te perdoret per ngrohje.
• Perdoret si fiber perforcuese ne shkopat e hokeit dhe ne veshjet e jashtme e te brendshme te makinave sportive dhe atyre te garave si per rezistencen por edhe per lehtesine e tij

[redaktoni] Histori

Karboni(nga latinishtja "carbo") u zbulua ne prehistori dhe u njoh nga popullsite antike qe e prodhonin duke djegur materila organik me pak oksigjen. Djamantet per shume kohe jane konsideruar te rralle e te mahnitshem. Ndersa alotropi i fundit,fulereni, u zbulua si nenprodukt i eksperimenteve me rreze molekulare ne vitet '80.

[redaktoni] Alotropia

Kater alotropet e karbonit jane: karboni ammorf, diamanti, grafiti dhe fulereni. Ne formen e tij amorfe karboni eshte kryesiht grafit por nuk ruan strukturen kristalore. Eshte i pranishem si pluhur qe formon perberesit kryesor te substancave si karboni dhe bloza. Ne trysni normale karboni merr forme grafiti, tek i cili cdo atom lidhet me tre te tjere ne nje plan te perbere nga unaza gjashtekendore te shkrira me njera tjetren, si ne hidrokarburet aromatike. Dy format e njohura te grafitit, alfa(hekzagonal) dhe beta(romboidal) kane te njejtat veti fizike pervec struktures kristalore. Grafiti qe gjendet ne natyre permban deri ne 30% te formes beta, ndersa ai i prodhuar ne laborator eshte i gjithi alfa. Forma alfa mund te kthehet ne beta nepermjet nje trajtimi mekanik dhe forma beta rikthehet ne alfa kur nxehet mbi 1000 °C. Per shkak te clokalizimit te rese PI, grafiti e percjell elektricitetin. Materiali eshte i bute dhe fletat te cilat ndahen shpesh nga atome te tjere, qendrojne se bashku fale forcave te Van der Valsit dhe mund te rreshqasin lehtesisht mbi njera tjetren. Ne trysni shume te larte karboni formon diamantin, ku nje atom eshte i lidhur me keter te tjere. Diamntet kane te njejten strukture kubike si silici dhe germaniumi dhe fale forces se lidhjes kimike karbon-karbon eshte se bashku me nitrurin e borit substanca me e forte persa i perket rezistences. Tranzicioni i grafitit ne temperature ambienti eshte aq i ngadalshem sa nuk vihet re. Ne kushte te caktuara karboni kristalizohet si Lonsdaleit, nje forme e njgjashme me djamantin por me strukture hekzagonale. Fulereni ka strukture te ngjashme me grafitin por ne vend te konfigurimit hekzagonal permban edhe konfigurime pentagonale ose heptagonale te cilat palosen ne forme sfere, elipsi ose cilindri. Vetite e fulerenit nuk jane analizuar ende teresisht.

[redaktoni] Disponibiliteti

Ekzistojne pothuajse 10 milion perberje te njohura karboni, dhe mijra prej tyre jane thelbesore ne proceset jetesore dhe te rendesishme per reaksionet organike. Karboni gjendet me bollek tek Dielli, yjet, kometat dhe ne atmosferen e pjeses me te madhe te planeteve. Disa meteorite permbajne diamante mikroskopike qe u formuan kur sistemi diellor ishte ende nje disk protoplanetar. I kombinuar me elemente te tjere karboni gjendet ne atmosferen tokesore dhe ne gjithe boten ujore. Bashkuar me disa sasi te vogla kalciumi, magnesi dhe hekuri, eshte nje nga perberesit kryesore te karboantit, shkembinjve dhe mermerit. I kombinuar me hidrogjenin formon nafte, gaz natyror dhe hidrokarbure te tjera. Grafiti ndodhet ne sasi te medha ne SHBA, Rusi, Meksike, Groenlande dhe Indi. Pjesa me e madhe e diamanteve ndodhet ne Afrike sidomos ne Afriken e Jugut, Namibi, Botsvana, Republiken e Kongos dhe Sierra Leone. Por gjithashtu sasi te medha diamantesh ndodhen edhe ne Kanada, Rusi dhe Australi.

[redaktoni] Perberjet inorganike

Oksisdi kryesor i karbonit eshte dioksidi i karbonit,CO₂. . Ai eshte nje perberes i pakte i atmosferes tokesore i cili perdoret dhe prodhohet nga krijesat e gjalla. Ne uje formon gjurme acidi karbonik H₂CO₃, por si shume perberje me shume atome oksigjeni te lidhur me nje karbon te vetem, eshte i paqendryeshem. Okside te tjere jane monoksidi i karbonit CO dhe ai me pak i zakonshem C₃O₂. Monoksidi formohet nga nje djegje e pjesshme dhe eshte nje gaz pa ere e pa ngjyre. Cdo molekule permban nje lidhje dyfishe dhe shfaqet e polarizuar dhe tenton te lidhet me molekulene hemoglobines, gje qe e ben kete gaz helmues. Cianuri, CN-, ka strukture dhe sjellje te ngjashme me halogjenuret.

[redaktoni] Perberjet organike

Quhen "organike" ato perberje te karbonit ku ky ka numer oksidimi me te vogel se +4. Nje vecori e karbonit eshte aftesia per te formuar zinxhire atomike me gjatesi te ndryshme, edhe ciklike. Keto zinxhire jane baza e hodrokarbureve dhe perberjeve organike.

[redaktoni] Cikli i karbonit

Eshte procesi i vazhdueshem i kombinimit dhe clirimit te karbonit dhe oksigjenit te qenieve te gjalla qe magazinon dhe cliron nxehtesi dhe energji. Cikli i karbonit ndodh kryesisht ne keter rezerva: e para eshte biosfera, e dyta hidrosfera, e treta litosfera dhe e fundit atmosfera.

[redaktoni] Izotopet

Ne 1961 UPAK-u pershtati izotopin karbon-12 si baze per matjen e peshes atomike. Karboni-14 eshte nje radioizotop qe perdoret per datimin e drurit dhe vendeve arkeologjike.

[redaktoni] Demet

Perberjet e karbonit kane edhe veprime toksike. Monoksidi i karbonit i cili gjendet ne gazrat qe shkarkojne motorrat me djegje, cianuri i cili ndonjehere ndot minierat, jane shume te demshem per gjitaret.

BW Bewise Inc. Willy Chen willy@tool-tool.com bw@tool-tool.com www.tool-tool.com skype:willy_chen_bw mobile:0937-618-190 Head &Administration Office No.13,Shiang Shang 2nd St., West Chiu Taichung,Taiwan 40356 TEL:+886 4 24710048 / FAX:+886 4 2471 4839 N.Branch 5F,No.460,Fu Shin North Rd.,Taipei,Taiwan S.Branch No.24,Sec.1,Chia Pu East Rd.,Taipao City,Chiayi Hsien,Taiwan

Welcome to BW tool world! We are an experienced tool maker specialized in cutting tools. We focus on what you need and endeavor to research the best cutter to satisfy users’ demand. Our customers involve wide range of industries, like mold & die, aerospace, electronic, machinery, etc. We are professional expert in cutting field. We would like to solve every problem from you. Please feel free to contact us, its our pleasure to serve for you. BW product including: cutting tool、aerospace tool .HSS Cutting tool、Carbide end mills、Carbide cutting tool、NAS Cutting tool、Carbide end mill、Aerospace cutting tool、Фрезеры’Carbide drill、High speed steel、Milling cutter、CVDD(Chemical Vapor Deposition Diamond )’PCBN (Polycrystalline Cubic Boron Nitride) ’Core drill、Tapered end mills、CVD Diamond Tools Inserts’PCD Edge-Beveling Cutter(Golden Finger’PCD V-Cutter’PCD Wood tools’PCD Cutting tools’PCD Circular Saw Blade’PVDD End Mills’diamond tool ‘Single Crystal Diamond ‘Metric end mills、Miniature end mills、Специальные режущие инструменты ‘Пустотелое сверло ‘Pilot reamer、Fraises’Fresas con mango’ PCD (Polycrystalline diamond) ‘Frese’Electronics cutter、Step drill、Metal cutting saw、Double margin drill、Gun barrel、Angle milling cutter、Carbide burrs、Carbide tipped cutter、Chamfering tool、IC card engraving cutter、Side cutter、NAS tool、DIN tool、Special tool、Metal slitting saws、Shell end mills、Side and face milling cutters、Side chip clearance saws、Long end mills、Stub roughing end mills、Dovetail milling cutters、Carbide slot drills、Carbide torus cutters、Angel carbide end mills、Carbide torus cutters、Carbide ball-nosed slot drills、Mould cutter、Tool manufacturer.